ÜREME SISTEMI

• Canlıların kendilerine benzer yeni canlılar oluşturmasıdır
• Populasyonun devamını sağlar
• Virüslerin canlılarla ortak olan önemli özelliğidir
• Bireyin türe yönelik canlılık özelliğidir
• Kalıtsal özelliklerin nesiller boyu saklanmasını sağlar

• Temel mekanizması: Mayoz ve döllenmedir
• Aynı türün farklı cinsiyetine sahip iki bireyin oluşturduğu gametlerin birleşmesi ile gerçekleşir
• Canlılarda çeşitliliğin artmasına neden olur
• İleri (Gelişmiş) üreme şeklidir
• Bakteriler,silliler,volvox,mantarlar,bitkiler ve hayvanlarda görülür
• Yeni kalıtsal kombinasyonların oluşumunun nedenidir

A-Testis
B-Epididimis
C-Vas deferans
D-Penis
E-Salgı (Seminal) bezleri
a-Seminal bez      b-Prostat bezi       c-Cowper bezi

• Yapısında bulunan seminifer tüplerinde spermler oluşur
• Yapısında bulunan leydig hücreleri ile eşey hormonu üretir
• Spermlerin  farklılaşmasının gerçekleştiği yerdir
• Vücud ısısından 2-3 oC daha düşüktür.

• Spermlerin korunması
• Spermlerin beslenmesi
• Spermlerin hareket etmesinde rol alır

Özellikleri:

• Testiste seminifer tüplerinde gerçekleşir
• Ergenlik dönemine kadar sadece sperm ana hücreleri (Spermatogoniumlar) mitozla çoğalır
• Ergenlikle beraber mitozla çoğalırken mayozla spermler meydana gelir
• Mayoza başlayacak hücreye 1.spermatosit (2n) denir
• Mayoz II geçirecek hücreye 2. spermatosit (n) denir
• Mayoz sonu oluşan hücrelere spermatid (n) denir
• Oluşan spermatidler dölleme yeteneği kazanmak için farklılaşırlar. Bu olaya spermiyohistogenez denir.
• Farklılaşma epididimiste gerçekleşir
• Her sperm ana hücresinden kalıtsal olarak farklı 4 aktif  sperm oluşur

• Golgiden akrozom gelişir
• Sitoplazmanın önemli kısmı atılır
• Nucleus yoğunlaşır
• Kuyruk gelişir

• Az sitoplazmalı ,küçüktür
• Kamçılı ve aktif hareketlidir
• Besin maddesi içermez
• Uç kısmında ovum zarını eritecek enzim içeren akrozom bulunur
• Fertilizin maddeye pozitif taksi gösterir
• Zigotun kromozom kaynağıdır
• Zigotun sentrozom kaynağıdır
• Dişi üreme sisteminde 2-3 gün canlı kalabilir
• Ömür boyu üretilir

A-Ovaryum
B-Follopi kanalı(Tüpü)
C-Uterus
D-Vagina

• Yumurtaların oluştuğu organdır
• Ortalama 28 günde  bir yumurta gelişir
• Yumurta gelişimi var olan yumurtaların mayoza devam etmesidir
• Yumurtalar folikül denen yapıların içindedir

• Ovulasyonla karın boşluğuna bırakılan yumurtaları huni şeklindeki baş kısmı ile toplar.
• Kanala geçen yumurtalar uterusa taşınır
• Döllenmenin gerçekleştiği yerdir
• İlk  bölünmeler kanalda başlar
• İç yüzey silli epitelle döşelidir
• İç yüzeyde besleyici sıvı üreten bezler bulunur.Bu bezlerden salgılanan sıvı ile döllenmiş yumurtanın harerket ve beslenmesi sağlanır

• Duz kaslardan oluşmuş organdır
• Follopi kanalı ile vagina arasında yer alır
• Embriyonik gelişimin gerçekleştiği yerdir

• Spermlerin dişi vücuduna alındığı organdır
• Doğumda bebeğin ana vücudunu terkettiği organdır
• Döllenmemiş yumurtanın dışa atılımını sağlar

• Folikül evresi
• Ovulasyon evresi
• Korpus luteum evresi
• Mensturasyon evresi

• 14 gün sürer
• Ovaryumda genç folikül içindeki ootidin mayoza devam etmesi ile başlar
• Kanda FSH  miktarı fazladır evre sonuna doğru gittikçe azalır
• Gelişen folikülle birlikte kandaki ostrojen miktarı artar
• Follopi kanalında silli hücre faaliyeti  ve özel salgı miktarı artar
• Uterus endometyumunda  mitoz artar iç doku kalınlaşır
• Uterusta kandamarı mikterı artar

• Bir gün sürer
• Kanda LH oranı fazladır.FSH oranı azalmıştır
• Gelişen folikülün yırtılması ile içindeki 1.Ootid karın boşluğunabırakılır
• Vücud ısısı  yaklaşık 0,5 oC yükselir

• Ovulasyonla yırtılan folikül korpus luteuma döner
•  14 gün sürer
• Kanda LH oranı FSH oranından fazladır
• Korpus luteum kana fazla miktarda progesteron az miktarda ostrojen salgılar
• Uterusta kalınlaşan endometyum süngersi yapı kazanır
• Uterusta oluşan kan damarlarına kan hücum eder
• Follopi kanalına geçen ootid burada bir gün içinde döllenir veya döllenmez;
• Döllenirse mayoz devam eder embriyo oluşur ve hamilelik gelişir
• Döllenmezse mayoz devam etmez ve ovum bozulur

• Yaklaşık 3-5 gün sürer
• Folikül evresi içinde yer alır
• Kanda LH ve Progesteron miktarı azalır
• Döllenmemiş yumurta ve süngersi yapı kazanmış uterus dokusu bir miktar kanla beraber vücud dışına atılır

Özellikleri:

• Ovaryumda folikül içerisinde gerçekleşir
• Embriyonik evrede 3. aydan itibaren ovum ana hücreleri gelişir
• Embriyonik dönemde mayoza başlayan 1. oositler ergenlik dönemine kadar  profaz-1 evresinde kalırlar
• Ovaryumda gelişecek ovum sayısı bellidir
• Ergenlikle beraber periyodik olarak  ortalama 28 günde bir ovum  gelişir

•  Bir oogoniumdan 1 ovum 3 kutup hücresi oluşur
• Oogniunun sitoplazmasının büyük kısmı ovumda kalır
• Ortalama 45-50 yaşına kadar devam eder

• Bol sitoplazmalı ve büyüktür
• Hareketsizdir
• Türe göre değişik orende besin içereir
• Zigotun kromozom kaynağıdır
• Zigotun mitokondri kaynağıdır
• -Döllenmeden sonra zigota dönüşür

Döllenme  gerçekleştiği ortam  

• Sadece suda yaşayanlarda gözlenir.
• Döllenme olasılığını arttırmak için fazla sayıda üreme hücresi oluşturulur.
• Döllenen yumurtadaki embriyo gelişimini suda tamamlar.
• Genellikle yumurta ve spermler suya bırakıldığından çiftleşme  organlarına rastlanmaz.

• Kara ortamında  nem , sıcaklık ve radyasyon gibi faktörlere  karşı üreme hücrelerini korumak için döllenme dişi bireyin üreme sisteminde gerçekleşir.
• Genelde karada yaşayanlarda görülür.
• Üreme hücreleri dişi bireyin üreme sistemi içinde birleştiğinden döllenme olasılığı fazlalaşmıştır.
• Döllenmiş yumurtadaki embriyo gelişimini dişi bireyin içinde veya dışarıda tamamlayabilir.
• Çiftleşme organları kullanıldığından üreme hücresi sayısı azdır.

• Suda yaşayan canlılarda (Balık ve kurbağalarda) görülür
• Yumurta ve sperm vücud dışına su ortamına bırakılır
• Döllenme garantisi yoktur
• Yumurtanın etrafında kabuk oluşumu yoktur
• Döllenmeden sonra gelişen embriyoda kabuk,korion,amnion ve allantois gibi zarlar yoktur.Sadece vitellüs kesesi vardır.
• Embriyo su ve O2 ihtiyacını sudan karşılar
• Embriyo metabolik artıkları  bulunduğu su ortamına difüzyonla verir
• Yumurtada yeterli besin olmadığı için başkalaşım veya embriyonal gelişim tamamlanmadan beslenme davranışları görülür
• Yumurta sayısı fazla döllenme garantili değildir

• Karada yaşayan sürüngen ve kuşlarda görülür
• Döllenme dişi bireyin vücudu içinde müller kanalında gerçekleşir
• Döllenmeden sonra yumurta etrafında kabuk oluşumu gerçekleşir
• Yumurta vücudun dışında gelişimini tamamlar
• Gelişen embriyonun etrafında kabuk,korion,amnion zarları ayrıca yedek besin deposu vitellüs kesesi ve metabolik artıkları depolayan allantois kesesi bulunur
• Embriyo ile dış ortam arasında sadece gaz alış verişi vardır
• Yumurta sayısı az döllenme garantilidir
• Yumurtada embriyonik gelişimi tamamlatacak kadar yeterli besin bulunur
• Dişilerde müller kanalı oluşan yumurtanın döllendiği,vitellüsün vekabuğun oluştuğu yerdir.

• Memelilerde görülür
• Döllenme dişi bireyin vücudu içinde gerçekleşir
• Embriyonik gelişim dişi bireyin vücudu içinde tamamlanır.Ana organizma embriyonun korunması,beslenmesi,solunumu vb.bütün yaşamsal ihtiyaçlarını karşılar
• Yumurta sayısı azdır döllenme ve gelişme garanti altındadır
• Oluşan embriyo madde alış verişini ana organizmanın vücudu ile yapar
• Yumurtada kabuk yoktur. Vitellüs çok azdır.
• Allantois ve vitellüs keseleri körelmiş ve bu keselerin görevini göbek bağı almıştır

• İç döllenme veya dış döllenme görülür
• Gelişme vücud dışında gerçekleşir
• Embriyonik gelişimi destekleyecek özel davranışlar gelişmiştir

• İç döllenme görülür.(Genelde)
• Embriyonik gelişim yumurta içinde ana canlının vücudu içinde özel organlarda gerçekleşir.
• Ana canlının vücudu sadece koruyucudur
• Gelişimi biten yavru doğar gibi ana vücudu terk eder

• İç döllenme görülür
• Yumurtalarda vitellüs çok azdır
• Gelişme ana canlının vücudunda gerçekleşir
• Ana canlı  embriyonun bütün ihtiyaçlarını karşılar.

1-Segmentasyon:
a-Döllenmeden sonra zigotun geçirdiği hızlı bölünme olaylarıdır
b-İlk iki bölünme meridiyonal ikinci bölünme ekvatoraldır
c-Zigotun bölünmeleri ile oluşan hücrelere blastomer denir
d-İlk bölünmelerde embriyonun hücre sayısı artar ancak büyüme gerçekleşmez,Ağırlık artışı olmaz
e-Hücre yığını (Üzüm salkımı) haline gelmiş evreye marula evresi denir.
f-Marula evresinden sonra  bölünmeler devam ederken içte bulunan hücreler dışa göçerler.Ortası boş çevresinde hücre sıraları olan bu evreye blastula evresi denir.
g-Segmentasyo olaylarında farklı büyüklükte hücrelerin oluşması vitellüs nedenlidir.
h- (Segmentasyonun önemi)Farklı besin,sitoplazma ve organel alan bu hücreler ileride farklı gen işleyişleri ile farklı yönlerde özelleşme göstereceklerdir.
I-Blastulayı oluşturan hücrelere blastomer, ortadaki içi özel sıvı ile dolu boşluğa ise blastosöl denir.

Organogenez:Embriyoda ileride farklı organların oluşumunda rol alacak organ taslaklarının oluşumuna denir.
Histogenez ve organogenez:Embriyonik deriler ve bunlardan oluşan doku,organ ve sistemler.

A-Ektoderm:  Sinir hücreleri,ter-yeğ-süt bezleri,duyu hücreleri,göz merceği,epidermis.
B-Mezoderm:Kan doku,Kas doku,Kıkırdak doku,Bağ doku,Endotel-Endokard,Boşaltım sistemi organ ve dokuları,Üreme sistemi organ ve dokuları
C-Endoderm:Sindirim sistemi epiteli-(Örtü,Salgı Emme) ,Solunum sistemi epiteli,Karaciğer,pankreas (Dış salgı bezi ve kanalları),Tiroid ve paratiroid bezi.

 a-Kabuk,amnion zarı ve sıvısı,allantois bulunmaz
b-Yumurtada besin içeriği az olduğundan embriyonal evrede beslenme davranışı veya başkalaşım görülür
c-Embriyonik gelişimde canlı dış ortamla madde alış verişi yapar

a-Kabuk,korion,amnion,vitellüs ve allantois kesesi bulunur
b-Gelişim yumurta kabuğu içinde gerçekleşir
c-Embriyo ile dış ortam arasında sadece gaz alış verişi bulunur
d-Besin vitellüsten sağlanır
e-Artık maddeler allantoiste birikir.Allantois solunumda da rol alır
f-Amnion zarı embriyoyu sarsıntı,ısı değişimleri,vb. fiziksel etkilerden korur
g-Korion koruma ve solunumda rol alır

 
C-Memelilerde gelişim:
1-Gagalı memeliler:
a-Vitellüs  oldukça fazladır
b-Döllenen yumurta bir süre ana canlıda kaldıktan sonra yuvaya bırakılır
c-Yumurtadan çıkan yavru bir süre anaya bağımlı ve ondan süt emerek beslenir
d-Doğum görülmez
e-Ana vücudu sadece döllenme ortamı ve bir süre koruma sağlar

 a-Kabuk bulunmaz
b-Allantois ve vitellüs keseleri körelmiştir
c-Amnion zarı ve sıvısı bulunur.Bu yapı embriyoyu basınç,ısısal değişim vb. fiziksel etkilerden korur
d- Plasenta embriyodan chorion ve allantois ile anneden uterus dokularından oluşmuştur
e-Embriyo solunum beslenme ve boşaltım ihtiyacını plasenta aracılığı ile ana canlıdan karşılar
f-Plasenta aracılığı ile anneden embriyoya besin,O2 geçer.Embriyodan anneye ise CO2 ve metabolik artıklar geçer
g-Anne kanı ile embriyo kanı karışmaz
h-Plasenta ayrıca 3. aydan itibaren Progesteron üreterek hamileliğin devamında önemli rol alır
ı-Plasenta ile embriyo arasında ise göbek bağı bulunur
k-Göbek bağı;Amnion zarından oluşur,içinde vitellüs kesesi,allantois  ve embriyoya ait kan damarları bulunur
l-Embriyoya ait atar damar plasentaya CO2 ve artıkları taşır (Kirli kan),Toplar damar ise plasentadan besin ve oksijen taşır(Temiz kan)
m-Plasentada aktif taşımanın gerçekleşmesi nedeni ile enerji ihtiyacı ve oksijen tüketimi oldukça fazladır
n-Doğumdan sonra göbek bağının kesilmesi ile embriyo bağımsız birey haline gelir.